در پنج دوره «مجلس خبرگان» چه گذشت؟

    •••••  چهارشنبه ۰۴ بهمن ۱۴۰۲ — ۲۳:۲۴ کد مطلب : 154545/a   

به گزارش تحلیل ایران - امروز و فردا، مراتب بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان رهبری به وزارت کشور ابلاغ و سپس، اسامی نهایی داوطلبان تایید صلاحیت شده در روز ۱۹ بهمن اعلام خواهد شد.

 

انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری، همزمان با انتخابات دوره دوازدهم مجلس شورای اسلامی، روز ۱۱ اسفند آتی برگزار خواهد شد. بر همین اساس، نگاهی گذرا خواهیم داشت به تاریخچه ادوار مجلس خبرگان رهبری و اتفاقات مهم و تعیین کننده‌ای که در این ادوار رخ داده است.

 

مجلسی که مظهر مردم‌سالاری اسلامی است

 

مجلس خبرگان رهبری، تعیین‌کننده‌ترین و مهم‌ترین رکن از ارکانِ نظام اسلامی و یکی از نهادهای قانونی‌ای است که در استحکام نظام اسلامی نقش فراوانی دارد. این مجلس به تعبیر رهبر حکیم انقلاب اسلامی، نقطه تمایز نظام جمهوری اسلامی و مظهر حضور مردم و مردم‌سالاری اسلامی است.

 

اصل ۱۰۷ قانون اساسی، انتخاب رهبری را وظیفه خبرگان می‌داند و بر اساس اصل ۱۰۸ تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آن‌ها و آئین‌نامه داخلی جلسات آنان در صلاحیت خود خبرگان قرار گرفته‌است.

 

در اصل یکصد و هفتم، قید شده «پس‏ از مرجع عالی‌قدر تقلید و رهبر کبیر انقلاب‏ جهانی‏ اسلام‏ و بنیانگذار جمهوری‏ اسلامی‏ ایران‏ حضرت‏ آیت‏‌الله‏ العظمی‏ امام‏ خمینی‏ قدس‏‌سره‏ الشریف‏ که‏ از طرف‏ اکثریت‏ قاطع مردم‏ به‏ مرجعیت‏ و رهبری‏ شناخته‏ وپذیرفته‏ شدند، تعیین‏ رهبر به‏ عهده‏ خبرگان‏ منتخب‏ مردم‏ است‏. خبرگان‏ رهبری‏ درباره‏ همه‏ فقها واجد شرایط مذکور در اصول‏ پنجم‏ و یکصد و نهم‏ بررسی‏ و مشورت‏ می‏‌کنند؛ هر گاه‏ یکی‏ از آنان‏ را اعلم‏ به‏ احکام‏ و موضوعات‏ فقهی‏ یا مسایل‏ سیاسی‏ و اجتماعی‏ یا دارای‏ مقبولیت‏ عامه‏ یا واجد برجستگی‏ خاص‏ در یکی‏ از صفات‏ مذکور در اصل‏ یکصد و نهم‏ تشخیص‏ دهند او را به‏ رهبری‏ انتخاب‏ می‌کنند و در غیر این‏ صورت‏ یکی‏ از آنان‏ را به‏ عنوان‏ رهبر انتخاب‏ و معرفی‏ می‌نمایند. رهبر منتخب‏ خبرگان‏، ولایت‏ امر و همه‏ مسوولیت‏ های‏ ناشی‏ از آن‏ را بر عهده ‏خواهد داشت‏. رهبر در برابر قوانین‏ با سایر افراد کشور مساوی‏ است».

 

در اصل یکصد و هشتم نیز تصریح شده که «قانون‏ مربوط به‏ تعداد و شرایط خبرگان‏، کیفیت‏ انتخاب‏ آن‌ها و آیین‏‌نامه‏ داخلی‏ جلسات‏ آنان‏ برای‏ نخستین‏ دوره‏ باید به‏ وسیله‏ فقهای اولین‏ شورای‏ نگهبان‏ تهیه‏ و با اکثریت‏ آرا آنان‏ تصویب‏ شود و به‏ تصویب‏ نهایی‏ رهبر انقلاب‏ برسد. از آن‏ پس‏ هر گونه‏ تغییر و تجدید نظر در این‏ قانون‏ و تصویب‏ سایر مقررات‏ مربوط به‏ وظایف‏ خبرگان‏ در صلاحیت‏ خود آنان‏ است».

 

در تمام طول سال‌های پس از شکل‌گیری مجلس خبرگان رهبری، این نهاد به یکی از نقطه ثقل‌های دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی و مواجهه اصولی و مستحکم با دشمنان مردم ایران تبدیل شده است. مقابله با فتنه سال‌های اخیر از جمله فتنه سال ۸۸ از جمله بزنگاه‌هایی بود که این مجلس در آن، نقش‌آفرین انقلابی داشت.

 

خبرگان اول؛ حواشی منتظری

 

نخستین مجلس خبرگان رهبری در شرایطی تشکیل شد که کشور در حال جنگ با رژیم بعثی «صدام» بود. انتخابات این مجلس در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۶۱ برگزار شد. در این دوره، ۷۵ نفر از نمایندگان مجلس خبرگان تعیین شدند و انتخابات بقیه نمایندگان، به دور دوم کشید. این مجلس در ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ با پیام حضرت امام خمینی (ره) آغاز به کار کرد.

 

یکی از اتفاقات مهم در جریان مجلس خبرگان اول، تعیین «منتظری» به سمت قائم‌مقامی رهبری بود. در جلسه فوق‌العاده مجلس خبرگان که در ۲۵ تیر ۱۳۶۴ برگزار شد، «منتظری» به عنوان قائم‌مقام رهبر جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد، اما این موضوع به صورت پوشیده باقی ماند و اعلام عمومی نشد تا اینکه در آبان‌ماه همان سال توسط آیت‌الله «باریک‌بین» در نماز جمعه قزوین بر همگان آشکار شد.

 

اما یکی از نکات قابل تأمل در همین خصوص، موضوعی بود که حدوداً چهار سال بعد از انتخاب «منتظری» به عنوان قائم‌مقام رهبری افشاء شد؛ در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، در جلسه خبرگان پیرامون موافقت با برکناری «منتظری» از قائم‌مقامی، آیت‌الله «محمدی گیلانی»، پشت تریبون قرار گرفت و گفت: «سال ۱۳۶۴ که بحث قائم‌مقامی منتظری مطرح شده بود، من به خدمت امام (ره) رفتم و ایشان فرمودند من به این امر راضی نیستم».

 

البته نباید از نظر دور داشت که اعضای خبرگان رهبری، در همان روز ۲۵ تیر ۶۴، پس از برگزیدن منتظری به قائم‌مقامی، به دیدار حضرت امام (ره) رفتند و ایشان در بیاناتی که در آن دیدار ایراد فرمودند هیچ‌گونه صحبتی حتی در حد اشاره، به ماجرای انتخاب منتظری و تأیید این کار نکردند؛ امری که به منزله قرینه‌ای دال بر عدم موافقت امام (ره) با انتخاب منتظری بود.