به گزارش تحلیل ایران ، تلقیح مصنوعی به‌عنوان یکی از دستاوردهای پزشکی مدرن، با وجود مزایای درمان ناباروری، چالش‌های فقهی و حقوقی پیچیده‌ای را در جوامع اسلامی ایجاد کرده است.
انواع تلقیح مصنوعی
هومولوگ (همگون): استفاده از اسپرم شوهر و تخمک همسر.
هترولوگ (ناهمگون): استفاده از اسپرم یا تخمک فرد بیگانه.
فقهای شیعه در مورد این دو روش نظرات متفاوتی دارند:
هومولوگ: اکثر مراجع مانند امام خمینی ره وآیت‌الله خامنه‌ای این روش را مجاز میدانند، چرا که نطفه از زوجین است و عناوین حرامی مانند زنا بر آن صدق نمیکند.
هترولوگ: این روش با مخالفت گسترده‌ای روبه روست. مراجعی مانند آیت الله خویی و امام خمینی ره استفاده از اسپرم بیگانه را حرام دانسته و آن را مصداق «حفظ فرج از غیر» بر اساس آیات قرآن میدانند.
برخی فقها مانند آیت الله بهجت در موارد خاص اجازه استفاده از اسپرم بیگانه را میدهند، اما این نظر اقلیتی است.
اسلامی عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس مسائل فقهی حقوقی به فارس در مورد جواز کلی لقاح آزمایشگاهی می‌گوید اگر اسپرم و تخمک از زن و شوهر شرعی باشد، انجام لقاح آزمایشگاهی فی نفسه جایز است، مشروط بر اجتناب از مقدمات حرام (مانند لمس یا نگاه غیرمجاز).
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد انجام فرآیند تلقیح مصنوعی توسط پزشکان غیرهمجنس مجاز است، به شرط رعایت حریم شرعی و پرهیز از هرگونه تماس یا نگاه حرام.
وی در مورد نسب طفل متولد شده از تلقیح مصنوعی می‌گوید فرزند متولدشده از اسپرم و تخمک زن و شوهر، ملحق به آن دو است و نسب شرعی تنها از طریق صاحبان اسپرم و تخمک تعیین میشود. اگر جنین به رحم زن دیگری منتقل شود، کودک به صاحب رحم ملحق نمیشود و احکام نسب (مانند
ارث و محرمیت) تنها شامل صاحبان اسپرم و تخمک میگردد.
اسلامی بیان کرد: در مواردی که زن توانایی تخمک گذاری ندارد، استفاده از تخمک زن دیگر جایز است و کودک متولدشده ملحق به صاحب اسپرم و تخمک است، نه صاحب رحم.
این کارشناس می‌گوید تلقیح اسپرم مرد اجنبی به همسر یک مرد (در صورت ناباروری شوهر) جایز است، اما فرزند حاصل ملحق به مرد اجنبی است، نه شوهر زن.
وی بیان میکند که فریز یا نگهداری تخمک های بارورشده در محیط آزمایشگاهی و انتقال آنها به رحم در آینده فی نفسه اشکال شرعی ندارد.
در پایان اسلامی گفت: در تمام موارد، تأکید شده است که باید نسبت به احکام شرعی نسب (مانند ارث، محرمیت و حقوق خانواده) احتیاط کامل رعایت شود.
با وجود پیشرفت های پزشکی، تلقیح مصنوعی در فقه و حقوق ایران با محدودیت های جدی روبه روست. عدم تصویب قوانین جامع برای مسائلی مانند رحم اجاره ای یا اهدای تخمک، ابهامات حقوقی را افزایش داده است. از سوی دیگر، اختلافنظر فقها نیاز به اجتهاد پویا و هماهنگی با علوم
پزشکی روز را پررنگ تر میکند.