خدمات رایگانی که جان صدها ایرانی را نجات می‌دهد

به گزارش تحلیل ایران باد داغ ظهر تابستان، خاک جاده را تا سقف خانه‌های گِلی بالا می‌کشد و خورشید بی‌ملاحظه می‌تابد، بی‌خبر از مردی که روی برانکارد، میان دستان لرزان خانواده‌اش نفس را با مشقت از سینه بیرون می‌کشد. چشم‌ها کم رمق‌اند، لب‌ها بی‌رنگ، و فقط صدای ناله‌ی آرامی مانده که در هوای شرجی روستا می‌پیچد.

جاده باریک است و بیمار، سکته قلبی را پشت سر گذاشته. آمبولانس رسیده، اما امید در چهره‌ی تکنسین‌ها معلوم نیست و با لرز دستی بی سیم را برمی‌دارند: «درخواست انتقال هوایی داریم. وضعیت حیاتی.»

دقایقی بعد، سکوت روستا با صدایی ناآشنا شکسته می‌شود و ملخ‌های بالگرد از فراز کوه‌ها رد می‌شوند، سایه‌اش با لرزش بر زمین خشک می‌افتد، گویی فرشته‌ای آهنی فرود می‌آید و کودک‌ها کنار دیوارها پناه گرفته‌اند، پیرزنی زیر چادرش صلوات می‌فرستد، اما وقت اندک است، همه چیز با دقت انجام می‌شود. بیمار به سرعت به داخل منتقل می‌شود، درها بسته می‌شوند و پرواز آغاز می‌شود.

خلبان به خط مستقیم چشم دوخته، کنار او پرستار اورژانس قلب را مانیتور می‌کند، بی‌وقفه، بی کلمه. هر ثانیه مهم است، مسیر زمین تا بیمارستان، اگر با جاده بود، دو ساعت می‌کشید و حالا قرار است این مسیر در بیست دقیقه طی شود.

پرواز مرگ و زندگی؛ خدمات رایگانی که جان صدها ایرانی را نجات می‌دهد

در پایتخت، بالگرد فرود می‌آید. تیم جراحی پیش از رسیدن، خبردار شده و تخت آماده است، اتاق عمل در انتظار.

بیمار را از آسمان به اتاق منتقل می‌کنند و قلبی که در آستانه توقف بود، دوباره می‌تپد. کسی که امیدی نداشت، حالا یک فرصت دوباره دارد؛ فرصتی که شاید اگر فقط با چرخ آمده بود، هرگز نمی‌رسید و این‌جا آسمان، تنها راه است، جایی که در آن مرز فاصله با جان مردم، نه جاده، که سرعت پرواز است.

از همین رو با محمد قادری رئیس اورژانس هوایی استان تهران به گفتگو پرداختیم.

پرواز مرگ و زندگی؛ خدمات رایگانی که جان صدها ایرانی را نجات می‌دهد

آقای دکتر به عنوان سوال اول درباره روند کار اورژانس هوایی توضیح دهید.

خدمات اورژانس هوایی مجموعه‌ای از خدمات پزشکی است که وقتی افراد دچار حادثه یا ضایعه می‌شوند، ارائه می‌شود و روند انتقال بیمار از مراحل اولیه تا مرحله نهایی انتقال هوایی است که در تهران دو بالگرد و یک هواپیما داریم، البته هواپیما بیشتر در سطح استان تهران فعال است و به صورت محدود در شهرستان‌ها هم مستقر بوده، مثل بندرعباس که قبلاً داشتیم اما به دلیل مشکلات فنی و امنیتی فعلاً خارج شده است.

در کل کشور ایران، حدود ۵۲ پارک بالگرد وجود دارد که تقریباً هر استان یک پارک بالگرد دارد. استان‌های پهناور مثل فارس، هرمزگان و تهران تعداد بیشتری دارند و هواپیما فعلاً فقط در تهران مستقر است.

وقتی حادثه‌ای اتفاق می‌افتد، معمولاً بیماران با آمبولانس منتقل می‌شوند، اما در موارد اورژانسی که انتقال سریع و بدون تکان ضروری است، مثل بیماری‌های قلبی، سکته‌های مغزی، یا آسیب‌های شدید، بالگرد درخواست می‌شود.

برای مثال، امروز موردی داشتیم از اراک که بیمار قلبی با وضعیت حساس بود و انتقال زمینی حدود ۳ ساعت طول می‌کشید و به دلیل نازک شدن دیواره رگ‌ها، احتمال خونریزی داشت. بالگرد از اراک پرواز کرد و بیمار را در کمتر از ۹۰ دقیقه به بیمارستان قلب تهران رساند، این زمان بسیار کمتر از آمبولانس زمینی است که ممکن بود به دلیل دست اندازها، ترافیک و مسیر طولانی بیش از سه ساعت طول بکشد.

قوانین ما اجازه می‌دهد در ۲۵ مورد خاص درخواست بالگرد داشته باشیم که موارد اورژانسی و حیاتی هستند، مثل سکته‌های قلبی و مغزی یا مواردی که منجر به معلولیت می‌شوند و از طرف دیگر، زمان در این موارد بسیار حیاتی است، مثلاً در سکته مغزی و قلبی، هر دقیقه اهمیت دارد و با بالگرد می‌توانیم زمان رسیدن به بیمارستان را به شدت کاهش دهیم و از بروز معلولیت‌های دائمی جلوگیری کنیم.

پرواز مرگ و زندگی؛ خدمات رایگانی که جان صدها ایرانی را نجات می‌دهد

در جنگ ۱۲ روزه آیا خدمات اورژانس هوایی داشتید.

متأسفانه در جنگ ۱۲ روزه همه پروازها به دستور مقامات مربوطه کنسل شد؛ چه پروازهای مسافربری، چه اورژانسی و چه نظامی و در آن مدت هیچ وسیله هوایی پرواز نکرد و ما نتوانستیم خدمات هوایی ارائه دهیم. این محدودیت‌ها برای امنیت و مسائل نظامی اعمال شده بود.

بیشتر مواردی که اورژانس هوایی به محل حادثه می‌رود چیست؟

بیشترین موارد، تصادفات جاده‌ای هستند. معمولاً تصادفات با سرعت بالا و چند مجروح دارند که شرایط اورژانسی دارند و نیاز به انتقال سریع به مراکز درمانی تخصصی است.

پرواز مرگ و زندگی؛ خدمات رایگانی که جان صدها ایرانی را نجات می‌دهد

اورژانس هوایی؛ نجات مصدومان در بحران با سرعت و دقت

اورژانس هوایی یکی از بخش‌های مهم خدمات فوریت‌های پزشکی است، اما هنوز برای بسیاری از مردم ناشناخته باقی مانده. مردم تصور می‌کنند خدمات آمبولانس‌های زمینی بهتر یا مؤثرتر است، در حالی که شرایط خاصی وجود دارد که فقط بالگرد می‌تواند پاسخگو باشد.

در تهران دو بالگرد و یک هواپیما برای انتقال بیماران و مصدومان در نظر گرفته شده و هواپیما صرفاً در تهران فعال است، در کل کشور ۵۲ پارک بالگرد فعال است که تقریباً در هر استان حداقل یکی وجود دارد و استان‌های بزرگ و پهناور مانند فارس، هرمزگان و تهران تعداد بیشتری دارند. قبلاً یک هواپیمای اورژانسی در بندرعباس هم مستقر بود که به دلیل مسائل فنی و شرایط خاص، دیگر فعال نیست.

در مواردی که وضعیت بیمار بحرانی نیست، از موتورلانس یا آمبولانس استفاده می‌شود، اما در ۲۵ مورد خاص که به مراکز اورژانس ابلاغ شده، امکان درخواست بالگرد وجود دارد، بعد از تماس مددجو با ۱۱۵ و بررسی وضعیت بیمار از طریق سوالات تعیین‌شده، در صورت انطباق با این موارد، بالگرد اعزام می‌شود.