به گزارش تحلیل ایران ؛ با اعلام رسمی وضع تعرفه‌های جدید بر برخی کشورها و اعلام پیش از این افزایش تعرفه بر واردات کالا از بیش از ۷۰ کشور، دولت دونالد ترامپ بار دیگر سیاست حمایت‌گرایانه خود را به صدر اولویت‌های اقتصادی آمریکا بازگردانده است.
این اقدام، در ادامه رویه‌ای است که ترامپ از زمان دور نخست ریاست‌جمهوری خود آغاز کرده بود؛ اما این بار در شرایطی متفاوت: رشد اقتصادی آمریکا در مرز رکود، بدهی تاریخی و افت شدید قدرت دلار. این تصمیم با واکنش منفی بازارهای جهانی و افت شاخص‌های سهام همراه بوده
است.
سیاست شکست‌خورده حمایت‌گرایی؛ تجربه قبلی تکرار می‌شود
تاریخ اقتصادی آمریکا نشان داده که حمایت‌گرایی تعرفه‌ای، در بهترین حالت، مسکن کوتاه‌مدت برای صنایع خاص و در بلندمدت محرک تورم، کاهش رشد و تضعیف روابط تجاری است.
پیش‌تر نیز در دوره اول ترامپ (۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰)، اعمال تعرفه‌های سنگین علیه چین و اروپا منجر به افزایش هزینه‌های تولید، رشد بیکاری در برخی صنایع، و گران‌شدن کالاهای مصرفی در آمریکا شد.
اکنون نیز نشانه‌های اولیه همین پیامدها در حال ظهور است:
شاخص داوجونز در هفته گذشته بیش از ۳٪ افت داشته؛
ارزش دلار در برابر سبدی از ارزهای جهانی کاهش یافته؛
صادرات آمریکا با تهدید اقدامات تلافی‌جویانه مواجه شده است.
موقعیت جهانی آمریکا و چالش مشروعیت تجاری
اعمال تعرفه بر بیش از ۷۰ کشور، از جمله متحدان کلیدی واشنگتن در اروپا، آسیای شرقی، آمریکای لاتین و حتی کانادا، این پیام را به جهان مخابره کرده که آمریکا دیگر به قواعد سازمان تجارت جهانی پایبند نیست.
این مسأله می‌تواند:
قدرت چانه‌زنی آمریکا در مذاکرات تجاری را کاهش دهد؛
مسیر شکل‌گیری پیمان‌های تجاری منطقه‌ای بدون آمریکا (مانند RCEP یا توافقات آ.سه.آن یا بریکس و اکو) را تسریع کند؛
اقبال به استفاده از ارزهای جایگزین دلار در مبادلات تجاری را افزایش دهد.
تأثیر بر بازار ایران؛ فرصت در دل بحران
در ظاهر، افزایش تعرفه‌ها و کند شدن اقتصاد جهانی می‌تواند صادرات غیرنفتی ایران را با مانع مواجه کند؛ اما با تحلیل عمیق‌تر، فرصت‌هایی نهفته است:
اگر چین، هند، برزیل و دیگر کشورها در پاسخ به تعرفه‌های آمریکا، مسیر تنوع واردات را دنبال کنند، ایران می‌تواند با استفاده از تخفیف‌های قیمتی و توافقات دو یا چندجانبه، جایگزین برخی کالاهای مورد تحریم قرار گرفته شود.
افزایش تورم در آمریکا و افت ارزش دلار می‌تواند تقاضای جهانی برای دارایی‌های جایگزین مانند طلا، نفت و حتی ارزهای دیجیتال را افزایش دهد، که به‌طور غیرمستقیم بازارهای موازی ایران را نیز تقویت می‌کند.
شکست احتمالی این سیاست می‌تواند زمینه‌ساز تضعیف جایگاه سیاسی ترامپ و ممانعت از بازگشت مجدد وی به قدرت شود، که برای اقتصاد تحریمی ایران مزیت سیاسی محسوب می‌شود.
چشم‌انداز اقتصادی جهانی و شوک انتظارات
با تشدید جنگ تعرفه‌ای، بسیاری از نهادهای بین‌المللی از جمله OECD و IMF هشدار داده‌اند که رشد جهانی در نیمه دوم ۲۰۲۵ احتمالاً ۰.۵ تا ۱ درصد کاهش خواهد یافت.
رکود در کشورهای توسعه‌یافته و افت تقاضای کالایی می‌تواند قیمت جهانی مواد خام را دچار نوسان کند.
اما ایران می‌تواند با مدیریت صادرات، تنوع بازارها و تثبیت قیمت ارز، بخشی از این شوک را به فرصت تبدیل کند.
چرا این سیاست دوامی ندارد؟
پایگاه رأی ترامپ، صنایع داخلی و طبقه کارگر سفیدپوست است؛ اما همین اقشار نخستین قربانیان افزایش هزینه واردات هستند.
در کنار فشار داخلی از سوی کنگره و شرکت‌های چندملیتی، اعتراض شرکای تجاری و تهدیدات تلافی‌جویانه نشان می‌دهد که دولت ترامپ نمی‌تواند این وضعیت را پایدار نگه دارد. به احتمال زیاد، تا پیش از پایان تابستان، بخشی از تعرفه‌ها تعدیل یا لغو می‌شود تا فشار تورمی مهار
شود.
محمد شعبانی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: سیاست تعرفه‌ای ترامپ، همانند دوره نخست ریاست‌جمهوری‌اش، نه‌تنها به اقتصاد داخلی آمریکا کمک نمی‌کند بلکه اعتماد جهانی به رهبری اقتصادی این کشور را متزلزل می‌سازد.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: این رویکرد، اگرچه در کوتاه‌مدت شوک‌آفرین است، اما در میان‌مدت می‌تواند به نفع کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، تمام شود.
وی افزود: شرط استفاده از این فرصت‌ها، داشتن راهبردی هوشمندانه در دیپلماسی اقتصادی، کاهش وابستگی به کانال‌های دلاری و تقویت بازارهای صادراتی جایگزین است.
شعبانی تاکید کرد: ایران می‌تواند از شرایط جدید بهره‌برداری کند. باید از چارچوب سنتی نگاه صرفاً تحریمی خارج شویم. آمریکا خودش در حال تخریب نظم تجاری جهانی است.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: اگر ما هوشمندانه با کشورهایی مثل هند، چین، روسیه و برخی کشورهای آفریقایی تعامل کنیم، سهم صادرات غیرنفتی‌مان را از طریق پیمان‌های دوجانبه بالا ببریم، بخشی از این فضای بازگشته به بلوک‌بندی‌های جدید را به نفع خود استفاده خواهیم
کرد. حتی می‌توان با بعضی کشورهای متضرر از سیاست ترامپ، پیمان‌های تسهیل صادرات منعقد کرد.