به گزارش تحلیل ایران ، چهار دهه پس از پایان جنگ تحمیلی هشت ساله، هنوز نمی‌توان از نقش تعیین‌کننده مردم در آن نبرد سرنوشت‌ساز سخن نگفت. هشت سال دفاع مقدس، ایران را به آزمایشگاهی بدل کرد که در آن ملت ایران به معنای واقعی کلمه، راهبرد اصلی جنگ بودند: «هشت سال
دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه‌ی زمانی نیست؛ گنجینه‌ی عظیمی است که تا مدتهای طولانی ملت ما میتواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه‌گذاری کند.» ۱۳۸۸/۰۶/۲۴
تجربه‌ای که نشان داد پیروزی قبل از هر چیز، به اراده و حضور مردم وابسته است. نیرویی که نه تنها پشتوانه نظام بلکه عامل تعیین‌کننده‌ای در مواجهه با تهدیدات خارجی بوده است. جنگ تحمیلی هشت‌ساله نمونه شاخص این واقعیت است. جایی که نهادهای نظامی و حکومتی، بدون مشارکت
مستقیم مردم اعم از رزمندگان، خانواده شهدا، بانوان، جوانان بسیجی و پشت‌صحنه‌های کمک‌رسانی، نمی‌توانستند مقاومت را پایدار نگه دارند. به عبارتی دفاع مقدس هشت ساله ساختاری بود که قوه‌ی کنشگری مردم آن را به حرکت درآورد، نه صرفاً دستگاه نظامی.
ارکان حضور مردم در دفاع مقدس
۱. زنده بودن روحیه مقاومت در میان مردم:
روحیه مردم در آغاز جنگ، ضعیف نشد. علی‌رغم آنکه دشمن تمام قوا را برای جنگ آماده کرده بود و در عین حال کشور همچنان از انقلاب تاریخی خود دور نشده بود اما مردم صحنه را خالی نگذاشتند. روحیه‌ی مقاومت در درون ملت می‌جوشید و عزت نفسی عمیق همچون مشتی آهنین را در
مقابل دشمن رقم زد. یقیناً وجود چنین روحیه‌ای همچنان در ملت ما زنده است.
روحیه‌ی مقاومت، لایه‌ی عمیق‌تر این نقش است. مردم در سال‌های جنگ، فراتر از نبرد نظامی، حماسه‌ای معنوی آفریدند. مادرانی که با افتخار از شهادت فرزندان گفتند و پدرانی که با قامت استوار بر تابوت فرزندشان ایستادند. چنین روحیه‌ای که بر ایمان و اعتماد به خدا استوار
بود، حتی در سخت‌ترین شرایط اقتصادی و نظامی، امید و انسجام را زنده نگه داشت: «آن عزتی، اعتماد به نفسی، احساس اقتداری که از ناحیه‌ی معنویت رزمندگان ما و جامعه‌ی اسلامی ما احساس شد و توانست آن حادثه‌ی عجیب و شگفت‌انگیز - یعنی پیروزی در دفاع مقدس و شکست نخوردن
در مقابل تهاجم این همه دشمن - را رقم بزند، آن خصوصیات، آن خصلتها، برای ملت ما، برای کشور ما، یکی از بزرگترین نیازهاست.» ۱۳۸۸/۰۶/۲۴
۲. حضور اقشار مختلف مردم در میدان:
دفاع مقدس هشت ساله ثابت کرد هیچ سامانه تسلیحاتی، بدون پشتوانه اجتماعی دوام نمی‌آورد. جوانانی که از روستاها و شهرها راهی جبهه شدند و موازنه جنگ را تغییر دادند.
پشت جبهه نیز میدان کوچکی نبود. کارگاه‌های خانگی، کمک‌های مالی روستاها و حرکت کاروان‌های مردمی، ستون فقرات مقاومت را ساخت: «پشت جبهه هم جبهه‌ی جنگ بود. [مثلاً] محلّ تأمین نیرو؛ خب در دنیا پادگانها محلّ تأمین نیرویند؛ اینجا پادگانها هم بودند، مسجدها هم بودند،
هیئتها هم بودند، دانشگاه هم بود، حوزه هم بود، مدارس و دبیرستان‌ها هم بود... مساجد ما، منابر ما، گویندگان ما، همه در خدمت این حرکت عظیم قرار داشتند؛ یعنی جمع کثیری از اینها در خدمت این حرکت عظیم بودند... در بخشهای گوناگون پشتیبانی، خانواده‌ها، زنان خانه‌دار
و دیگران [هم بودند]؛ در قسمت پشتیبانی از رزمندگان، شست‌وشوی لباسهای خونی رزمندگان... و از این قبیل، اصلاً همه‌ی ملّت درگیر بودند.» ۱۴۰۲/۰۶/۲۹
علاوه بر این، حضور زنان، خانواده شهدا و اقشار مختلف در پشت جبهه و در حمایت‌های اجتماعی، فرهنگی و معنوی بخش ثابت و غیرقابل انکار از متن دفاع مقدس بود: «جنگ به وسیله‌ی مردم اداره شد. هم ارتش و هم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و هم نیروهای گوناگون، متکی به مردم
بودند؛ به ایمان مردم، به عشق مردم، به صفای مردم. از خط مقدم تا همه‌ی صفوف عملیاتی، تا پشت جبهه و پشتیبانی، مردم با صفا و صداقتی مثال‌زدنی و فراموش‌نشدنی، برای فداکاری آمادگی داشتند.» ۱۳۹۰/۰۷/۲۰
این اراده‌ی جمعی، دشمنی مجهز به بهترین سلاح‌های غربی را به عقب راند و در نهایت وادار به پذیرش شکست کرد.
۳. اتحاد ملی و همبستگی مردم:
در دفاع مقدس میان نیروهای بسیجی، مردمی، عشایری، شهری و روستایی تجمیع عمیقی صورت گرفت: «در [طول] هشت سال که این ملّت در خون و آتش گذرانید، ده‌ها شهر کشور مورد تهاجم هوایی و بمباران دشمن قرار گرفت و میلیون‌ها نفر از آحاد این مردم به این میدان‌های جنگ رفتند
و برگشتند.» ۱۳۷۲/۰۵/۰۸
اتحاد ملی، رکن مهم این پیروزی بود. در سال‌های جنگ تحمیلی، ایران نمونه‌ای نادر از همبستگی اجتماعی را به نمایش گذاشت. اقوام، مذاهب و گروه‌های گوناگون، با همه تفاوت‌ها، در کنار یکدیگر ایستادند.
این همدلی، هر شکاف اجتماعی را بست و دشمن را از نفوذ در پشت جبهه ناکام گذاشت و همچون سلاحی بزرگ مانع پیشرفت دشمن شد.
دفاع مقدس ۱۲ روزه، میراث دفاع مقدس ۸ ساله
این همه نشان می‌دهد امنیت پایدار بیش از آنکه به موشک و فناوری وابسته باشد، بر پایه مردم استوار است. دفاع مقدس تنها یک خاطره تاریخی نیست؛ مدرسه‌ای است که به ملت ایران آموخت با اراده، اتحاد و مقاومت می‌توان در برابر ائتلاف قدرت‌های جهانی ایستاد و پیروز شد.
این تجربه هشت‌ساله، تنها در کتاب‌های تاریخ باقی نمانده است. نبرد ۱۲ روزه اخیر میان ایران و رژیم صهیونیستی نشان داد که همان فرمولِ مردم به‌عنوان راهبرد همچنان زنده و تعیین‌کننده است.
در این رویارویی، تهدیدهای گسترده نظامی و فشارهای روانی جهانی نتوانست اراده ملی را متزلزل کند. مردم با همان روحیه دفاع مقدس، در صحنه ماندند؛ از حضور پرشمار در تجمع‌های حمایت از نیروهای مسلح گرفته تا شبکه‌های خودجوش کمک به مناطق آسیب‌دیده. صحنه‌هایی که یادآور
همان پشتیبانی‌های مردمی در دهه شصت بود و بار دیگر نشان داد پشتوانه واقعی قدرت نظامی کشور، سرمایه اجتماعی است: «ملّت ایران نشان داد که هم متین است، هم شجاع است، هم وقت‌شناس است. این حرکت عظیمی که مردم در روز جشن غدیر به دنیا نشان دادند، حرکت عظیمی بود؛ اجتماعات
مردم، راه‌پیمایی‌های مردم، حضورشان در نماز‌جمعه‌ها و راه‌پیمایی‌شان بعد از نماز، همه‌ی اینها نشان‌دهنده‌ی رشد ملّت ایران و قوام عقلانیّت و معنویّت، همراه با شجاعت و وقت‌شناسی در ملّت عزیزمان است.» ۱۴۰۴/۰۳/۲۸
اتحاد سیاسی و اجتماعی نیز در این نبرد به روشنی دیده شد. گروه‌ها و سلایق گوناگون با کنار گذاشتن اختلاف‌ها، یک صدا در برابر تهدید ایستادند. این همان «وحدت کلمه» است که در دفاع مقدس به‌عنوان بزرگترین سلاح شناخته شد و امروز هم دشمن را از نفوذ در جبهه داخلی
ناامید کرده است: «بحمدالله یک ملّت در حدود نود میلیون جمعیّت، یکپارچه، یک‌صدا، شانه‌به‌شانه، در کنار هم، بدون هیچ گونه تفاوتی در خواسته‌ها و در مقاصدی که ابراز میکنند، ایستادند، شعار دادند، حرف زدند، از رفتار نیروهای مسلّح حمایت کردند، بعد از این هم همین خواهد
بود. ملّت ایران بزرگواری خودش را، شخصیّت برجسته و ممتاز خودش را نشان داد در این قضیّه و نشان داد که در هنگام لازم، یک صدا از این ملّت شنیده خواهد شد، و بحمدالله این اتّفاق افتاد.» ۱۴۰۴/۰۴/۰۵
روحیه مقاومت، لایه دیگر این پیوند تاریخی است. همان ایمان و اعتماد که در دهه شصت ملت را سرپا نگه داشت، امروز در دل نسل جدید زنده است. رسانه‌های دشمن نتوانستند با عملیات روانی، جامعه را دچار ترس یا دودلی کنند، چرا که پشتوانه فرهنگی مقاومت، همچنان در جان مردم
جریان دارد.
جنگ ۱۲ روزه، در حقیقت، آزمونی بود برای میراث دفاع مقدس. آزمونی که نشان داد راهبرد مردم‌محوری نه فقط یک خاطره گذشته بلکه توان زنده و جاری ایران امروز است. وقتی مردم، محور اصلی امنیت باشند، هیچ ائتلافی حتی مجهز به آخرین فناوری‌ها، توان شکستن اراده ملی را ندارد.
دو جنگ، در دو دوره تاریخی یک حقیقت مشترک را ثابت کرد. و آن این است که قدرت ایران بیش از هر چیز، در مردم آن است. از سنگرهای خرمشهر تا خیابان‌های امروز، این ملت ثابت کرده که امنیت و پیروزی را با ایمان، اتحاد و حضور خویش می‌سازد؛ سرمایه‌ای که همچنان به عنوان
مهم‌ترین پشتوانه‌ی آینده کشور باقی خواهد ماند.