به گزارش تحلیل ایران میدان‌های نبرد قرن بیست و یکم، به ویژه پس از درگیری‌های گسترده در عراق و افغانستان، شاهد یک دگرگونی بنیادین در تاکتیک‌ها و تهدیدات بوده‌اند.
جنگ‌های کلاسیک و رویارویی مستقیم ارتش‌ها، جای خود را به نبردهای نامتقارن، جنگ‌های چریکی و کمین‌های مرگبار داده است.
در این میان، بزرگترین و کشنده‌ترین تهدید برای نیروهای نظامی، نه تانک‌های دشمن یا آتش توپخانه، بلکه یک سلاح به ظاهر ساده اما ویرانگر بوده است:
بمب‌های کنار جاده‌ای (IEDs) که به منظور تلفات گیری طراحی می‌شوند. در ادامه بمب های کنار جاده ای مورد استفاده نیروهای تکفیری داعش را مشاهده میکنید:
این سلاح‌های دست‌ساز و ارزان‌قیمت، خودروهای نظامی سنتی وحتی زره‌پوش‌های سبک مانند هاموی(تو ایران معروف به هامر جنگی) که برای تحرک و سرعت طراحی شده بودند، به تله‌های مرگ تبدیل کردند.
در پاسخ به این بحران مرگبار و برای پر کردن شکاف حفاظتی حیاتی، نسل جدیدی از خودروهای نظامی متولد شد:
امرپ (MRAP).
در ادامه به بررسی چیستی امرپ، فناوری‌های کلیدی به کار رفته در آن و ضرورت راهبردی جایگزینی خودروهای غیرزرهی با این سپر‌های متحرک می‌پردازیم.
فلسفه امرپ، تغییری بنیادین در رویکرد حفاظت
امرپ، مخفف عبارت انگلیسی
Mine-Resistant Ambush Protected به معنای مقاوم در برابر مین و محافظت‌شده در برابر کمین است. نام این خودرو خود گویای فلسفه وجودی آن است
برخلاف خودروهای پیشین که اولویت آن‌ها سرعت، قدرت آتش یا لجستیک بود، اولویت اول و آخر در طراحی یک امرپ، بقا و زنده ماندن سرنشینان است.
این تغییر پارادایم از تحرک‌پذیری به بقا یک پاسخ مستقیم به واقعیت‌های تلخ جنگ‌های مدرن بود.
خودروهایی مانند هاموی با کف صاف و زره سبک، در برابر انفجاری که از زیر خودرو نشأت می‌گرفت، تقریباً هیچ شانسی نداشتند.
تمام انرژی انفجار به صورت عمودی به کابین منتقل می‌شد و نتایج فاجعه‌باری به همراه داشت.
مهندسان دریافتند که برای مقابله با این تهدید، به رویکردی کاملاً جدید در طراحی شاسی و بدنه نیاز است. این نیاز، به تولد فناوری‌هایی منجر شد که امروزه ستون فقرات طراحی امرپ‌ها را تشکیل می‌دهند.
بررسی فناوری‌های کلیدی در طراحی امرپ
موفقیت چشمگیر امرپ‌ها در نجات جان هزاران سرباز، مدیون ترکیبی هوشمندانه از چندین فناوری و اصل مهندسی است که در هماهنگی با یکدیگر عمل می‌کنند.
زیربندی بدنه V شکل، شاهکار مهندسی انحراف انرژی
مهم‌ترین و پیشرفته ترین ترین فناوری به کار رفته در امرپ‌ها، بدون شک بدنه V شکل آن است. این طراحی به ظاهر ساده، مبتنی بر یک اصل فیزیکی قدرتمند است: انحراف نیرو.
نحوه عملکرد: هنگامی که یک مین یا IED در زیر یک خودرو با کف صاف منفجر می‌شود، موج انفجار به صورت یک ستون مستقیم و متمرکز به کف خودرو برخورد کرده و آن را به سمت بالا پرتاب می‌کند.
این ضربه عظیم، شاسی را در هم می‌شکند و انرژی مرگبار را مستقیماً به محفظه سرنشینان منتقل می‌کند. اما در یک امرپ، کف V شکل مانند یک گاوآهن یا دماغه کشتی عمل می‌کند.
به محض برخورد موج انفجار با سطح زاویه‌دار بدنه، این نیرو به جای حرکت عمودی، به دو سمت چپ و راست منحرف می‌شود.
این انحراف، بخش عمده‌ای از انرژی انفجار را از کابین سرنشینان دور کرده و به طرفین هدایت می‌کند.
در نتیجه، ضربه عمودی که به اتاقک خدمه وارد می‌شود به شدت کاهش می‌یابد. در ادامه تصویر تست امرپ ایرانی طوفان در میانه انفجار را مشاهده میکنید:
زره کامپوزیتی پیشرفته
بدنه امرپ‌ها صرفاً از فولاد ساخته نشده است. برای دستیابی به بالاترین سطح حفاظت در برابر گلوله‌ها، ترکش‌ها و موج انفجار، از زره‌های کامپوزیتی چندلایه استفاده می‌شود.
این زره‌ها ترکیبی از مواد مختلف مانند آلیاژهای فولادی با سختی بالا، صفحات سرامیکی (که پرتابه‌های ورودی را خرد می‌کنند) و لایه‌های الیاف آرامید مانند کولار هستند.
این ساختار چندلایه قادر است انرژی انواع مختلف تهدیدات انفجاری را جذب و مستهلک کند.
همچنین، بسیاری از امرپ‌ها دارای زره ماژولار هستند، به این معنی که می‌توان صفحات زرهی اضافی را بسته به سطح تهدید در منطقه عملیاتی، به بدنه خودرو نصب یا از آن جدا کرد.
سیستم‌های داخلی حفاظتی بقای خدمه
حفاظت از سرنشینان تنها به بدنه ختم نمی‌شود. فناوری‌های متعددی در داخل کابین نیز برای به حداقل رساندن آسیب طراحی شده‌اند:
صندلی‌های ضدشوک:
یکی از دلایل اصلی آسیب به سرنشینان در انفجارها، پرتاب شدن آن‌ها به سقف یا دیواره‌های داخلی خودرو در اثر ضربه عمودی است.
صندلی‌های امرپ مستقیماً به کف خودرو پیچ نشده‌اند. در عوض، این صندلی‌ها از سقف یا دیواره‌های جانبی آویزان هستند و به سیستم‌های جاذب انرژی مجهزند.
این طراحی، صندلی و سرنشین آن را از ارتعاشات و ضربه شدیدی که به شاسی وارد می‌شود، ایزوله می‌کند و مانع از شکستگی ستون فقرات و آسیب‌های شدید داخلی می‌شود.
سیستم‌های اطفاء حریق خودکار
انفجارها اغلب با آتش‌سوزی همراه هستند.
امرپ‌ها به حسگرهای حرارتی و نوری مجهز هستند که در کسری از ثانیه پس از تشخیص آتش‌سوزی در موتور یا کابین، سیستم اطفاء حریق را فعال می‌کنند یا محل دقیق آسیب را به اطلاع خدمه می‌رساند.
شیشه‌های ضدگلوله چندلایه و تایرهای پنچررو (Run-flat)
این امکانات به خودرو اجازه می‌دهند حتی پس از مورد اصابت قرار گرفتن، به حرکت خود ادامه داده و از منطقه کمین خارج شود.
ضرورت راهبردی، چرا خودروهای غیرزرهی در نبردهای مدرن منسوخ شده‌اند؟
تجربیات تلخ کمین های اخیر به وضوح نشان داد که اعزام نیرو به مناطق پرخطر با خودروهای غیرزرهی یا دارای زره سبک، منجر به تلفات مضاعف انسانی می‌شود.
لزوم جایگزینی این خودروها با نمونه‌های محافظت‌شده مانند امرپ، از چند منظر قابل بررسی است:
حفظ جان و سرمایه انسانی: بزرگترین سرمایه هر نیروی نظامی، نیروهای آموزش‌دیده و باتجربه آن است. هزینه مالی یک امرپ، هرچقدر هم که بالا باشد، در برابر هزینه از دست دادن یک سرباز(برای خانواده و دولت) و همچنين تبعات منفی در سبک زندگی مجروحان جنگی، ناچیز است.
امرپ‌ها به طور مستقیم نرخ تلفات را کاهش داده و این سرمایه انسانی را حفظ می‌کنند.
افزایش روحیه و کارایی عملیاتی: سربازانی که می‌دانند خودروی آن‌ها قادر به مقاومت در برابر عمده تهدید میدان نبرد است، با اعتماد به نفس و روحیه بسیار بالاتری عمل می‌کنند.
این امر به افزایش کارایی، جسارت در اجرای ماموریت‌ها و در نهایت موفقیت عملیاتی منجر می‌شود.
تضمین تحرک محافظت‌شده: در بسیاری از مناطق جنگی، جاده‌ها شریان‌های حیاتی برای لجستیک، جابجایی نیرو و گشت‌زنی هستند.
بدون امرپ، این شریان‌ها به قتلگاه تبدیل می‌شوند و عملاً توانایی تحرک و کنترل بر منطقه را فلج می‌کنند. امرپ‌ها تحرک ایمن را تضمین کرده و به نیروها اجازه می‌دهند تا حضور خود را در مناطق پرخطر حفظ کنند.
در مجموع، امرپ یک خودروی زرهی صرف نیست؛ بلکه یک سیستم حفاظتی یکپارچه و نماد یک تغییر تفکر استراتژیک در نیروهای مسلح مدرن است.
این خودروها با تکیه بر اصول هوشمندانه مهندسی مانند بدنه V شکل و با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته در زمینه زره و سیستم‌های ایمنی داخلی، توانسته‌اند معادله را به نفع سربازان در برابر تهدیدات نامتقارن تغییر دهند.
اگرچه امرپ‌ها سنگین‌تر، کندتر و گران‌تر از همتایان سبک‌وزن خود هستند، اما ارزشی که در قالب جان‌های نجات‌یافته و افزایش کارایی عملیاتی ارائه می‌دهند،این هزینه‌ها را کاملاً توجیه می‌کند.